Wednesday, January 22, 2025
विषरूपी अमृत !
विषरूपी अमृत !
वरील मथळा पाहून कदाचित अचंभित व्हाल तुम्ही म्हणून आधीच या शब्दांचे प्रयोजन सांगून टाकतो. ज्ञानेश्वरीतल्या सहाव्या अध्यायांत कुंडलिनी शक्ती, तिचे स्वरूप, जागृती, तिची सुषुम्नेतून ब्रह्मरंध्रापर्यंतची भरारी वगैरेचे सविस्तर मात्र अत्यंत गहन, नव्हे अतिशय कठीण विवेचन माऊलींनी केले आहे जे मूळ भगवद्गीतेंत आढळत नाही.
ओंवी क्र. २४१ - “तेथ तृप्तीचेनि संतोषें / गरळ जें वमीं मुखें / तेणें तियेचेचि पीयुषें / प्राणु जिये // “
स्वामी स्वरूपानंद सांगतात -
‘ ऐशापरी तेथें । महाभूतें दोन । खावोनियां पूर्ण । तृप्त होतां ॥
शक्ती कुंडलिनी । पहा राहे कैसी । सुषुम्नेच्या पाशीं । सौम्यपणें ॥
पावोनियां तृप्ती । होतां समाधान । टाकी मुखातून । गरळ जें ॥
त्या चि विषरूप । अमृताच्या योगें । धनंजया जगे । प्राणवायू ॥
मला वरील दोन शब्दांचा - विषरूपी अमृत - यांवर थोडीशी मल्लिनाथी करायची होती म्हणून जरासा भारी उल्लेख केला गेला, क्षमा करा !
खरेतर, या निमित्त मला आठवले आमचे औषधी-विज्ञानाचे प्राध्यापक, ज्यांचे एक वाक्य मी अनेक वेळां त्यांचेच मुखातून ऐकले होते. ते म्हणत, ‘Remember, every medicine or drug is a potential Poison ! म्हणजेच आम्ही डॉक्टर मंडळी तुम्हाला औषधांच्या मिषाने चक्क विष भरवीत असतो की काय असा प्रश्न साहाजिकच आहे पण त्याचे उत्तरही तुम्ही जाणतांच. ‘अति सर्वत्र वर्जयेत’ हा नुस्खा असला तरी अनेक वेळा ‘काट्याने काटा काढणे’ हा सुद्धा उपचाराचा भाग असतोच की. ते असो.
मला या निमित्त जरा आणखी बोलावेसे वाटतेय आज. असे पहा, होमिओपॅथीचा मूळ सिद्धान्त आहे - Similia Similibis Curentur - म्हणजे ज्या औषधाने एखादी व्याधी जडते त्याच औषधाच्या अति-सूक्ष्म प्रमाणांत त्याच व्याधीचे निराकरण देखील करता येते. त्या घटकाला वारंवार triturate करून अति सूक्ष्म स्थितीत आणले जाते.
दुसरे उदाहरण जालीम सर्प-विषाचे. हाफकिन इन्स्टिट्यूट मध्ये सर्पविषातूनच व्हॅक्सीन निर्माण केले जाते ज्यायोगें रोगप्रतिबंध करता येतो.
मंडळी, हे सर्व सांगण्याचा उद्देश एवढाच की सृष्टीतील एकही वस्तु निरर्थक नाही, अगदी आपले निर्जीव शरीर देखील. अर्थात जीवांत जीव असेपर्यंत या शरीराचा प्रत्येक कण आणि हातात असलेला प्रत्येक क्षण सत्कर्मांत, सद्व्यवहारात, सदाचरणांत घालवणे निव्वळ आपल्याच हातांत असते. आणि म्हणून वेळेचा सदुपयोग करावा, सतत कार्यमग्न असावे आणि मुख्य म्हणजे त्या सृष्टिकर्त्याचा छडा लावण्याचा निरंतर प्रयत्न करीत राहावे ! !
थांबलेच पाहिजे ना आतां ! ! !
रहाळकर
२२ जानेवारी २०२५.
