Wednesday, September 27, 2023
नॉक् नॉक् !
नॉक् नॉक् !
बायबल् मधे एक वचन येते - ‘नॉक्, ॲंड द डोअर विल ओपन’ ! खरंतर कोणाच्याही घरात किंवा ऑफिस मध्ये शिरताना दारावर टकटक् करीत शिरणे हा एक चांगला शिष्ठाचार आहे, कारण आत असलेली व्यक्ती त्यामुळे जागृत होते, चौकन्ना होते. एखाद्या खोल चिंतनांत गढलेल्या मित्राला नाही का आपण त्याचे लक्ष वेधण्यासाठी गमतीने नॉक् करत ? खरंतर परमेश्वराला साद घालतानाही अशीच युक्ती करत आलोय आपण, मग ते ओंकार असोत वा भूपाळ्या.
ज्ञानांचेही असेच आहे. टकटक् करून एक दार उघडले की इतर अनेक द्वारें नजरेस पडतात. आणि मानवी बुद्धीचे वैशिष्ठ्य म्हणजे त्याला एकापाठोपाठ तीं दारें उघडावीशी वाटतात. ईश्वराला आळवण्यासाठी लागणारी तीव्रता, आर्तता आणि समर्पण भाव असेल तर तो निश्चित ‘ओ’ देतो असे संत सांगतात.
या निमित्त मी प्रत्यक्ष पाहिलेला एक प्रसंग सांगण्याचा मोह होतोय मला. कित्येक वर्षांपूर्वी, प्रशांति निलयमचे कॉन्क्रीटीकरण झाले नसतांना तेथील मऊसूत वाळूवरून चालत स्वामी दर्शन देत स्त्रियांच्या ओळींतून गणपती मूर्ती समोरून पुरूषांच्या ओळींकडे अतिशय संथ गतीने येत होते, जणू तरंगत. त्यावेळेस कोपऱ्यावरच्या लहान कमानीखाली एक खेडूत त्याच्या वर्ष-दीडवर्षाच्या बालकाला मांडीवर घेऊन बसला होता. त्या मुलाच्या नाका-तोंडात हास्पिटलच्या नळ्या घातलेल्या होत्या. साहाजिकच ते बालक गंभीर रित्या अत्यवस्थ होते. स्वामी तिकडे पाहून न पाहिल्यासारखे संथपणे माझ्या पुढ्यातून चालत बरेच पुढे गेले होते. त्या खेडूताने न राहवून ‘स्वामी sss’ अशी दीर्घ आरोळी ठोकली आणि त्याच क्षणी स्वामी गर्रकन् मागे फिरले, झपाझप चालत त्या खेडुतापर्यंत पोहोचले उजवी बाही वर सरकावत आणि हवेंत हात फिरवीत विभूती साक्षात करून ती त्यांनी बालकाच्या मुखात घातली, कपाळीं लावली नि उरलेली त्या खेडुताच्या ओंजळीत रिकामी केली. तो खेडूत साहाजिकच साष्टांग दंडवत घालता झाला कृतकृत्य होत्साता आनंदविभोर ! नंतर मागोवा घेताना समजले की ते बालक पूर्णपणे व्याधिमुक्त झाले होते या घटनेनंतर ! त्या प्रसंगात अजून एक अद्भुत अनुभवले होते मी, नि ते म्हणजे स्वामी पुन्हा माझ्या समोरून बालकाकडे झपझप चालताना आसमंतांत दरवळलेला दिव्य सुगंध ! होय, त्या सुगंधाचा मला अजूनही प्रत्यय येत राहतो अधूनमधून ! !
नाही, मला येथे स्वामींच्या चमत्काराचे वर्णन करायचे नसून त्या आर्त खेडूताच्या केविलवाण्या आरोळीचे आणि तद् नंतर मिळालेल्या प्रतिसादाला अधोरेखित करायचे आहे. खरंतर आपणही असे अनुभव घेत असतो पण योगायोग वगैरे म्हणत तिकडे दुर्लक्षही करत असतो. माझे एक ज्येष्ठ स्नेही नेहमी सांगत, ‘डाक्टर, सदा सर्वदा देव सन्नीध आहे हे विसरू नका. त्याला साद घाला अथवा न घाला, तो कायम तुमचे हित करीतच असतो !’
मला वाटतं ‘नॉक् नॉक्’ च्या निमित्ताने माझ्या स्मृतींची बंद कवाडें पुन्हा थोडी किलकिली झालींत आज !
रहाळकर
२७ सप्टेंबर २०२३
Saturday, September 23, 2023
The Cargo Plane !
The Cargo Plane !
I had a weird dream early this morning where I saw myself navigating a huge cargo aeroplane on my own, me as the sole pilot and occupant in the entire aircraft !
Being a cargo air ship it was full of all sorts of small and large cartons, bags and the likes. I saw myself flying the massive craft at very high altitudes and could visualise the ninety thousand meter mark ! (Too high for an aircraft all right, but it seems I was comfortable no doubt ! )
I thought I had mastered the art of flying the mammoth machine and suddenly realised that it was not the aircraft but my own fat body afloat !
Well, the dream over, I began thinking about the dream now fully awake. Indeed the Cargo aircraft was none other than me, collecting and carrying all sorts of Ego-Cargo overboard ! I had not dropped any of the heavy loads en-route , which I was supposed to do intermittently ! It seems I kept collecting large numbers of bags and cartons that were in fact empty, vacant ! And it meant I was carrying phoney, barren dreams all along ! I was ever eager to keep adding tinsel and trash within my persona, which was like a huge cargo aircraft accepting everything in its belly and carrying it too in high thin air !
I was shocked while realising true import of the dream. It has been the Ego-Cargo that has been a burden unto me so far, which I should have put aside long ago. However, it’s not late even now since that can lighten my steps and add velocity to my onward journey. Yes, I wish to travel deep down within myself and not keep floating in outer thin air.
Oh, that heavy burden of अष्टाहंकार !
Dr. P. S. Rahalkar
23 September 2023
Monday, September 18, 2023
माळ्याच्या मळ्यामंदी……!
माळ्याच्या मळ्यामंदी……!
एक खूप जुने गाणे सहज आठवलें - ‘माळ्याच्या मळ्यामंदी पाटाचं पानी जातं, गुलाब जाईजुई मोगरा फुलवित’ वगैरे. पण मग लगेचच पुन्हा आठवला मामाच्या उंडासा गांवचा बहरलेला मळा - खूप खूप लहानपणीं पाहिलेला नि त्यात भरपूर हुडदुस घातलेला देखील. अर्थात त्या मळ्यात फुलझाडें फारशी नसली तरी बरीचशी फळझाडें नि गहूं हरभऱ्याच्या ओंब्या लटकलेल्या स्पष्ट आठवतात. परवांच मंजिरीताईंनी सुचवले की काका ‘माळिये जेऊतें नेले…..’ या ओंवीवर काहीतरी लिहा कारण परमार्थाचे त्या ओंवीत जणू सार भरलेले आहे. ती ओंवी शोधून काढायला फार प्रयास करावे लागले नाहीत कारण मला प्रिय अशा ओव्या किंवा पुस्तकातली वचनें अधोरेखित करून ठेवण्याची माझी जुनी खोड आहे. मी वाचलेले ग्रंथ असे नेहमीच कित्येक रेषा, प्रश्नचिन्हे वा उद्गारचिन्हांनी बरबटलेले तुम्ही सहज पाहू शकाल. ते असो, कारण हरदासाची कथा ‘मी’ वर अडकून पडायला नको !
माऊलींची मला नि माझ्या तीर्थरूपांना विशेष आवडलेली ओंवी म्हणजे - ‘माळिये जेउतें नेलें / तेउतें निवांतचि गेलें / तया पाणिया ऐसे केलें / हो आवें गा //‘ - अध्याय बारा ओवी क्र. १२०
वास्तविक त्या आधीं भगवंत आपल्यातील प्रत्येक अर्जुनाला सायुज्य मुक्तीचे गुपित सांगत आहेत, परब्रह्माशी एकरूप होण्याच्या क्लुप्ती - अर्थात त्याची आपल्याला निकड भासत असेल तरच. वरवर दिसायला सोपे पण प्रत्यक्ष आचरण करायला अवघड असे काही मार्ग सांगून झाल्यावर भगवंत म्हणतात की अर्जुना, तुझे मन नि बुद्धी कायम माझ्यावर खिळून राहू देत. मात्र तुला हेही करायला कठीण जात असेल तर निदान ‘मोटकें निमिषभरी देतु जाय’ ! निमिषभर, डोळ्याची उघडझाप करण्या इतके क्षणिक देखील माझे स्मरण कर ! तेवढे क्षण तरी मन विषयांपासून दूर राहील, त्यांचे आकर्षण राहणार नाही.
‘तैसे भोगांआतुनि निगतां / चित्त मजमाजीं रिगतां / हळूहळूं पंडुसुता / मीचि होईल //
‘अगा अभ्यासयोगु म्हणिजे / तो हा एकु जाणिजे / - याने प्राप्त होत नाही असे काहीच नाही !
अर्जुना, या अभ्यासयोगाच्या सामर्थ्याने काही योगी अंतरिक्षांतही संचार करतात, तर काही वाघ सर्प अशा हिंस्त्र प्राण्यांना सुद्धा आपले मित्र करून टाकतात. काही हलाहल पचवितात, काही पाण्यावरून चालत जातात तर काहींना या अभ्यासयोगापुढे वेदही अपुरे वाटतात.
‘म्हणौनि अभ्यासासि काही / सर्वथा दुष्कर ( अशक्य ) नाही / या लागीं माझ्याठायीं / अभ्यासें मीळ //‘
तथापि, या अभ्यासासाठी जर तुझ्यांत तेवढे सामर्थ्य नसेल तर तू जसा आहेस तसाच राहा. इंद्रियांना कोंडूं नकोस, भोगांना अव्हेरू नकोस, स्वजातीचा अभिमान सोडू नकोस. कुलधर्माचे पालन कर, विधिनिषेधांचे यथायोग्य पालन कर, तुला ती मोकळीक आहे.
‘परि मनें वाचा देहें / जैसा जो व्यापारू होये / तो ‘मी’ करतु आहे / ऐसें न म्हण ! ! ! //
‘करणें का न करणें / हे आघवें ‘तोचि’ जाणे / विश्व चळतसे जेणें / परमात्मेनि //
कमी अधिक घडलेल्या कर्माविषयीं खेद न बाळगतां आपले जीवन ‘त्याच्या’ स्वाधीन करून ठेव. अरे, माळी जिकडे पाटाचे पाणी वळवेल तिकडे ते जसे निमूटपणे वाहात राहते तसे आपल्या कडून जे जे काही घडेल ती ‘त्याची’ सत्ता समजावी. असे केले की प्रवृत्ती किंवा निवृत्तीचे ओझे बुद्धी आपल्या शिरावर घेणार नाही, कारण आपल्या चित्तवृत्ती अखंडपणे ‘त्याचे’ ठायीं जडून राहतात !
‘एऱ्हवीं तरी सुभटा / उजू कां अव्हांटा / रथु काई खटपटा / करितु असे ? //
‘आणि जे जे कर्म निपजे / ते थोडेबहु न म्हणें / निवांतचि अर्पिजे / माझ्या ठायीं //
‘ऐसिया मद्भावना / तनुत्यागीं अर्जुना / तूं “सायुज्य सदना “ / माझिया येसी //
“ओम् तत् सत् ब्रह्मार्पणमस्तु” ! ! !
रहाळकर
१८ सप्टेंबर २०२३
