Wednesday, January 25, 2017

 

श्रोते हो....!

श्रोते हो....!
नवविधा भक्तीमध्ये ‘श्रवणाला प्रथम स्थान मिळाले आहे. संत कबीर म्हणतात, ‘सुनो भई साधो !’ स्वामी म्हणतात, ‘Listen ! God’s voice can be ‘heard’ (only in the depth of Silence) ‘ ! आमची वेद-उपनिषदें जतन केली गेलीं ‘श्रुति’-स्मृतीं मुळेंच. ज्ञानेश्वर महाराज एक पाऊल पुढे जावून म्हणतात, ‘ अवधारिजो जी !’ -लक्ष देऊन श्रवण करा ! आमची सगळी संतचरित्रें गात असताना श्रोत्यांना आळवले आहे प्रत्येक चरित्रलेखकाने. समर्थांनी तर श्रोता कसा असावा यांवर एक संपूर्ण समासच लिहिला आहे श्री दासबोध या ग्रंथांत !
असा हा श्रोता !
नुकतेच श्री मुरारीबापूंचे एक प्रवचन ऐकण्यात आले. त्यांत त्यांनी श्रोत्यांची केलेली गटवारी उद्बोधक वाटली. खरं तर ती गटवारी नसून एका पायरीवरून दुसरीवर चढत जाण्याचा सोपान (जिना) वाटला. श्रोत्याची पहिली पायरी ‘विद्यार्थी-रूपी’, -जिज्ञासू, परिक्षा घेणारा- परिक्षा देणारा . दुसरी पायरी -‘साधकरूपी’ - प्रात्यक्षिक (practice ) करून पाहणारा ; तिसरी पायरी शिष्य-स्वरूपातील , व्यास गादीला - नव्हे वक्त्याला गुरूसमान मानणाऱ्या शिष्याची . ज्या ज्या व्यक्तीपासून , नव्हे , वस्तूपासून जे जे शिकायला मिळेल ते ते ग्रहण करणाऱ्या या शिष्योत्तमाची - दत्तात्रेयांचा आदर्श डोळ्यांपुढें ठेवून शिष्यरूपी श्रोत्याची ! चौथी पुत्रवत . पूर्ण श्रध्देने आदरपूर्वक पित्याकडून मिळणाऱ्या विचाररूप सम्पत्तीचा संचय करीत प्रत्यक्ष आचरण करणारा आज्ञाधारक , कर्तव्यतत्पर सुपुत्र .
असा हा श्रोत्यांचा ‘ सोपान ‘!
खरं तर हा सोपान येथेच संपणारा नाही . असे म्हणतात कीं येशू ख्रिस्ताने जेव्हा आपले इहकार्य सुरू केले तेव्हा तो आपल्याला ईश्वराचा ‘प्रेषित’ ( messenger of God ) असे म्हणें ; कालांतराने तो स्वत:ला ‘ईश्वरपुत्र’ म्हणू लागला आणि सरतेशेवटीं पूर्ण जाणीव होतांच ‘मी आणि ईश्वर एकच आहोत’ असा साक्षात्कार त्याला घडला !
खरं तर वक्ता आणि श्रोता पूर्णपणे समरस होण्यासाठी लागणारी तन्मयता येण्यासाठी ज्या प्रकारच्या ध्वनिलहरी -wavelengths- जुळायला हव्या त्या जुळल्या की झालं. त्या कशा जुळतील , केव्हा जुळतील ते सांगणे अवघड आहे . मात्र इतकं खरं की शुष्क, जड,   अभिरूचीहीन तत्वज्ञानापेक्षा कथानक स्वरूपातील वक्तव्य अधिक जीवन्त , गतिमान वाटतं. ते एवढ्यासाठी की श्रोता त्या कथानका सोबत स्वत:ला समरस करून घेत त्या प्रवाहात मनाने चालत राहतो . त्याचे मन:चक्षूंसमोर जणू त्या कथानकाचे चलचित्र चालू असते !
मात्र डोळ्यांना जे पाहायचे नाही ते टाळण्यासाठी डोळे बंद करण्याची सोय आहे ती कानांना नाही ! इच्छा असो वा नसो , कानांवर पडणाऱ्या सर्वच ध्वनिलहरी ऐकण्याचे सक्ती निसर्गाने केली आहे. म्हणजेच कानावर जे जे पडेल त्याचा विनियोग किंवा विल्हेवाट लावायची जबाबदारी त्या श्रोत्यावर येऊन पडते !!
या निमित्ताने बिरबल-अकबराची एक आख्यायिका आठवली . बिरबलाचे बुध्दिचातर्यास आव्हान म्हणून तीन हुबेहूब अर्धपुतळे तयार करून घेण्यात आले - अगदी बारीकसारीक तपशीलात सारखे दिसणारे . मात्र मूर्तिकाराने मूर्ती घडवताना प्रत्येक पुतळ्यांत एकेक खुबी गुप्तपणे ठेवली होती आणि त्या खुबीद्वारे त्या मूर्तींमधील वेगळेपण सिध्द करायचे होते. बिरबलाने तिन्ही पुतळे काळजीपूर्वक पाहिले. बाह्यत: एकाही पुतळ्यात काहीच वेगळेपण दिसले नाही. त्याला एक युक्ती सुचली ; त्याने एक लवचिक तारेचा तुकडा मागवला ; त्याचे एक टोक एका पुतळ्याच्या कानातून आत सरकवले आणि ती तार दुसऱ्या कानातून बाहेर आली . दुसऱ्या पुतळ्याच्या कानातून सरकवलेली तार त्या पुतळ्याच्या तोंडातून बाहेर आली आणि तिसऱ्या पुतळ्याच्या कानात घातलेली तार बाहेर आलीच नाही - बहुधा ती पुतळ्याच्या पोटात किंवा डोक्यात गडप झाली होती !!
यांतील मतितार्थ समजायला सोपा आहे - काही लोक एका कानाने ऐकून दुसऱ्याने सोडून देतात ; काही लोक जे जे ऐकतील ते - अगदी गौप्य असलं तरी - जगजाहीर करायला मागेपुढे पाहात नाहीत. काहीजण मात्र ऐकलेले चित्त्तांत सांठवून घेतात , चिंतन करतात आणि त्यातून ज्ञानप्राप्ती साधून घेतात .
मला वाटतं, श्रोत्याची खरी जबाबदारी एक चांगला चिंतनशील होण्याची आहे. चिंतनाद्वारें विचारांना योग्य दिशा मिळू शकते आणि योग्य दिशेने केलेले विचार अतिसूक्ष्म असले तरी अतिशय प्रेरक आणि शक्तिमान होवू शकतात - होमिओपॅथीच्या वाढत्या ‘पोटन्सी’ प्रमाणे ! किंवा एखाद्या ‘लेजरबीम’ प्रमाणे. असा एखादा चिंतनशील साधक , नव्हे सिध्दच , दुसऱ्यांच्या मनातील भाव सहज ओळखूं शकतो - ज्याला clairvoyance असेही म्हणतात. कारण कदाचित योग्य चिंतनाद्वारे त्याचे अंतर्मन विश्वमनाशी एकरूप होत असावे.........!
थोडं विषयांतर होतंय , तथापि चिंतन करावे - चिंता करू नये ; आणि केलीच तर ‘समर्थांच्या - चिंता करितो विश्वाची’ -  या स्वरूपात असली तर हरकत नाही !!!
असा चिंतनशील श्रोता व्हायला कुणाला आवडणार नाही ?

जय साईराम !

प्र.शं.रहाळकर
पुणें



Friday, January 13, 2017

 
माझी कविता

१)
“एक वृध्दा ऐंशीतली....!
एक वृध्दा ऐंशीतली
    चढली बसमध्यें आधार घेत घेत
        नि धडपडत येऊन आदळली शेजारीं
सर्वांना केलं हाय् एल्लो
     मला विचारलं इटालीयन ? इंडियन ?
         मान डोलावतांच सांगत सुटली
            आपण होऊन आपलाच पूर्वेतिहास !
म्हणाली , मी आहे पेशंट सायकॉलॉजिक
     पॅरॅनॉइड सिझोफ्रेनिक !!
आधीं होत्यें नाजुक , सुंदर
     तीन मुलं झाली - माझी नव्हे , देवाची !
        सुखात आहेत आपापल्या बिऱ्हाडीं !!
आता फिरत्ये ‘नन्’ म्हणून
      सर्वांसाठीं ‘प्रे’ करीत -
         “गॉड ब्लेस् यू sss “ !!!
  खरंच का पेशंट ही, प्रश्न पडतो मला
     शाहाणी की सिझोफ्रेनिक -
        कुणी ठरवायचं बुवा !
तरतरीत नाकेली - गौर सुरकतलेली
    चमकदार बोलते डोळे -
        तोंडाची कवळी झालेली !!
मात्र त्या नजरेमागची
    खोलवर दडलेली वेदना, कणव, संवेदना -
       हेलावून गेली माझ्या अंतर्मनाला !
वार्धक्यही इतकी भुरळ पाडूं शकतं ?
    अंतर्मनाला जागं करीत
        तडफडायला लावूं शकतं ??
तेव्हां असेलही कदाचित नाजुक सुंदर -
   आज मात्र सौंदर्याचा
      निराळाच अर्थ सांगून गेली !
तो आत्मविश्वास , स्वाभिमान
    ती विजेरी नजरेची चमक , करूणभाव
       ती भावस्पर्षी दास्तां ,
जगत्कल्याणाची उठाठेव
   नि मंगल - सुमंगलाचाच उद्घोष !!

खरं सौंदर्य कुठे दडलंय ?
पाहणाऱ्याच्या नजरेत,
की अंतर्मनात दडून बसलेलं ??

उफाळून येतात अशा एखाद्या क्षणीं
आनंदाच्या सरी
आनंदविभोर मी - आनंदविभोर मी !!!

मु. पो. लंडन
२८.९.२००७

२).
“ कवी “

होय, मी पण आहे एक कवी -
   ‘कवीम् कवीनाम’ नसलों तरीही ......!
मी भावविश्वांत रमतो,
मला आकळतात भाव - भावना
मला थव्यांत माणसे नि माणसांचं थवे
पाहायला जमते - भावतें ,
त्या थव्यांतील ‘माणूसपणाशी’
माझे नातें जुळते - गट्टीही होते !
म्हणून मी कवी !!

मला कुणी एककल्ली , निगरगट्ट म्हटलं
तरी संवेदनशील आहे माझं मन -
तरल , भिरभिरणारं , बागडणारं ...
पण तरीही काळजाचा ठाव घेणारं
एकदा बसलं तर तिथून अजिबात न हलणारं !

निसर्ग मला खुणावतो, जवळ ये म्हणतो -
मीही हरखतो, हरवतो, गुंगून जातो -
मनाच्या कॅन्व्हासवर
त्याला शिगोशीग उतरून घेतो !

पक्षांच्या किलबिली बरोबरच
चर्चचा घंटानाद मला भुरळ घालतो
शांतीची - प्रशांतीची अनुभूती देतो -
मी रमतो , सुखावतो
म्हणून मी कवी !!

विंदा करंदीकर म्हणाले,
‘ज्याला कविता कळते - तो कवी ‘ –
माझ्यात तर कविता खोलवर दडी मारून बसते ,
खरं तर म्हणूनच मी कवी !!!

लंडन
९.९.२००७

३).
“ आई “
नमितो तुज शतशतदां आई
प्रेमस्वरूप तूं करूणासिंधू
चारित्र्याची मूर्तिमंत खाण तूं

भावुक म्हणुनी जगत् सुखास्तव
तळमळली धडपडलीस तूं
सांवरले तूं किती जणांना, आवरले तू
अन् कितिकजणांचा आधार तूंच तू   !

शांतिरूप अन् निगर्विताही
हरहुन्नरी जननी आई
मांगल्याची मूस जणूं तूं होसी
नमितों तुज शतशतदां आई !!

लंडन
१जुलाय२०१०




Thursday, January 12, 2017

 
Fifty years of Car Driving !

Well, I was always fascinated by variety of Cars like a typical Rahalkar. Leave aside obsession for toy cars in childhood, I learnt driving a real car on my own just watching driving manures seated next to the driver on the front seat. Indeed my first adventure was at the age of twelve, when I drove my father’s office Jeep for almost two hundred meters ( of course without changing gears and duly encouraged by father who was standing that much distance ahead) .
My father owned a small Prefect Ford during the forties. ( it used to cost just five hundred rupees then ) . Later we had a huge Chevrolet that could accommodate not only the entire family with loads of luggage, our cousins numbering half a dozen could also easily squeeze in ! We enjoyed long overnight drives through thick jungles of Shivapuri and spotted live Tigers on occasion. My father used his office Jeep for touring on office work during the late fifties and the Chevy was jettisoned. However, a couple of years later my father purchased another hooded car, the V-8 Ford. I enjoyed driving the ‘phudphudiya’ for quite many years.
I had learnt tricks of fault-finding and minor repairs as well. (In fact I was more of a mechanic turned Doctor accidentally !)
That car was also sold in late sixties when my father retired from active service.
Well, it took me more than twenty years to acquire my own Premier Padmini. Indeed, I was the last one among my siblings  to own a car of my own. Later on we owned a Maruti Omni, Scorpio, Zen and now a beautiful Vista. ( this beautiful white Indica Vista always reminds me of our small pet in London – by name ‘Joy’ ! Both are so cute and lovely !)
Well, my Driving pursuits ! I could confidently negotiate large variety of motor vehicles besides those mentioned above. Basically I never liked driving a vehicle during night times; but providence made me do so on umpteen occasions !
I have driven cars of my friends on occasion, such as the Ambassador, Maruti 800, Austin and Oldsmobile too ! I had to drive a Matador mini-bus overnight during a long journey to Puttaparthi ! Oh, I also drove a huge lorry-truck from Puttaparthi to Dharmavaram a distance of about forty five kilometres when original driver of the lorry had absconded !

I could also enjoy Car Driving in the UK. Shrish’s Nissan, Rav 4, Smart and Land Cruiser besides the hired cars in earlier years such as Mazda and Micra were indeed pleasurable.

I can proudly claim that not even a single mishap or accident ever occurred during those fifty  years; no, not even a scratch!
I still remember my dear father’s injunctions. A good Driver must drive like a Gentleman ; minimum use of brakes or honking horns must follow traffic rules meticulously ; drive a car as if she is your baby ; hard boulders, gravel or sharp cracks on the road must be scrupulously avoided ; you should ‘feel’ pain to tyres while negotiating the above, and so on !
Indeed, I have learnt a great deal during fag-end of my driving pursuits while in London. I could understand basic tenets of good car driving while in London.
I feel really comfortable and at ease when Ravi and Shrish are driving a car. Indeed, most of the youngsters in our family are much better drivers ( than us !) these days. However, they should also keep in mind the injunctions of my father as mentioned above, for a smooth safe enjoyable drive !!

Jai Sairam !
10 January 2017
Pune


This page is powered by Blogger. Isn't yours?