Tuesday, February 28, 2023
माझी भटकंती !
माझी भटकंती !
खरंतर मी भटक्या विमुक्त जमातींत पैदा व्हायचा पण कर्मघर्मसंयोगाने बामणांच्या कुळीं येऊन धडपडलों ! तरीही माझा भटकंतीचा गुणधर्म किंवा स्वभाव मला सोडतां आला नाही कधी. तसे पाहिले तर माझ्या तीर्थरूपांचेही तेच वैशिष्ट्य होते. कोणत्याही नवीन गावांत शिरल्यावर सर्वप्रथम पहाटे उठून ते त्या त्या गावचा ‘मुआयना’ करून येत आणि पोस्ट ऑफिस सकट कुठले दुकान कुठे आहे वगैरे इत्थंभूत माहिती गोळा करून येत. मात्र परत फिरताना देवपूजेसाठी फुलें न चुकतां आणत असत.
मी मघा म्हटले ‘भटक्या विमुक्त जमातींबद्दल. आमच्या लहानपणी दहाबारा बैलगाड्यांचा काफिला घेऊन ‘गडरिया लुहार’ ही जमात गावोंगांव हिंडत असे. त्यांना कायमस्वरूपी घर किंवा छप्पर कुठेच नसे. त्या काफिल्यांत स्त्रीपुरूष, मुलेमुली नि अगदी नवजात बालकेंही असत. काही कोंबड्या, शेळ्या, एकाद दुसरा घोडा, कुत्री मांजरी नि क्वचित पोपटाचा पिंजराही असे. (अशीच काहीशी परिस्थिती ‘ऊंस तोडणी मजुरांचीही असल्याचे ऐकून आहे. ) असो.
मला सांगायचंय माझ्या भटकंती बद्दल. खरोखर मला खूप खूप भटकायला खूप खूप आवडते. फरक इतकाच की मी आधी पाहिलेली किंवा भेट दिलेली गावें शहरें भटकायला जास्त आवडते. उदाहरणच द्यायचे तर काही वर्षांपूर्वी मी चक्क टांगा ठरवून आमच्या जन्मगांवीं इन्दौरचा पुन्हा एकदा फेरफटका मारून आलो आणि प्रत्येक ठिकाणी असंख्य आठवणींत गुम होऊन गेलो होतो.
अगदी तशीच स्थिती मी जेव्हा जेव्हा उज्जैन, तराणा, शाजापूर किंवा मुम्बई, लंडन, पांवस अथवा शेगांवला जातो तेव्हा अक्षरश: उफाळून येते. मी हरखतो, हरवतो, गुंगून जातो गतकालीन रम्य स्मृतींत !
वयोमानानुरूप आता प्रत्यक्ष भटकंतीवर मर्यादा आल्या असल्या तरी ‘कां जे यया मना’चे एक निकें, जे देखिलिया गोडीचिया ठाया सवके, म्हणौनि अनुभव सुखचि कवतिकें, दावीत जाइजे ‘ ही उक्ती सार्थ करतोय आतांशा !
नाही, एवढ्यातच थांबायचा इरादा नाही आज !
मी सांगणार आहे त्या त्या गावांतल्या किंवा शहरांतल्या विशेष जागांविषयी, जिथे मी मनापासून रमतो, तासन् तास स्वत:त रमून जातो.
शाजापूरचे गिरवर मारूतीचे देऊळ माझे एक आवडते विश्रान्तिस्थान आहे. अतिशय सुंदर चित्तवेधक आहे ती मूर्ती. शाजापूरचीच रोडेश्वरी देवी चंडिकारूपांत असली तरी अत्यंत मोहक स्वरूप आहे तिचे. खूपसे माझ्या आईसारखे. लंडनच्या ब्लॅकहीथ जवळचे इटुकले तळें नि त्यांत बागडणारी बदकें नि पक्षी पाहात रमायला खूप आवडते मला. पांवसच्या सभामंडपांत तर मी कित्येक तास सहज घालवू शकतो ! तिथून बाहेर पडतांच ‘आरेवारे’ चा विस्तीर्ण सागरकिनारा मनाला विलक्षण शांती देतो तर गणपतीपुळे नजीकचा विस्तीर्ण जलकुंभ मोहून टाकतो. शिर्डीतली ‘द्वारकामाई’ नि साकोरीचा मठ तर मला सतत साद देत राहतो !
लंडनमधील ‘टेट् ब्रिटन’ हे चित्रशिल्प म्यूझियम मी अनेक वेळा पालथे घातले आहे तर कॉर्नवॉलचा जायगॅन्टिक ॲटलान्टिक मनाला विशालतम करणारा असतो. १०, स्नेहलतागंज मधले नानांचे शान्त पवित्र सभागृह नि ‘बरसाना’ खामगांवचे समाधिमंदिर माझी श्रध्दास्थाने आहेत. पर्थीच्या प्रशांतिमंदिरांत माझी दररोज हजेरी असतेच असते !
अगदी खरं सांगू ? आदित्य शगुनचे ग्यालरीत बसून मी या सर्व ठिकाणी मनसोक्त भटकंती करून येतो मी दररोज ! !
रहाळकर
२८ फेब्रुवारी २०२३
Friday, February 24, 2023
मूसाखेडी !
मूसाखेडी !
इन्दौर नजीक, खरंतर इन्दौर मधेच वसलेलं हे टुमदार खेडें एकेकाळी विलक्षण चेष्टेचा विषय झाला होता इन्दौरच्या वैद्यकीय क्षेत्रांत ! त्याचे मूळ कारण म्हणजे माझ्याहून किमान पाच वर्षे सीनियर असलेले, फायनल एमबीबीएसला प्रथम श्रेणींत प्रथम आलेले गोल्ड मेडॅलिस्ट डॉक्टर डी. मुखर्जी यांचे ‘मूसाखेडी’ला मेडिकल हपिसर या हुद्द्यावर झालेली ‘नेमणूक’ ! वास्तविक फर्स्टक्लास फर्स्ट असल्याने त्यांना कोणत्याही विषयांत ‘हाऊसजॉब’ करून पदव्युत्तर शिक्षण सुरू ठेवणे शक्य होते. मात्र भोपाल स्थित मेडिकल डायरेक्टोरेट मधल्या ज्यूनिअर लेखनिकाने डायरेक्टरच्या सहीशिक्क्याने ती ‘नेमणूक’ परस्पर करून टाकली होती ! पुढे पुढे तर कुणाला शिक्षा करायची असेल किंवा निदान तशी तंबी द्यायची असेल तर ‘मूसाखेडी भेज दूं क्या ?’ अशा शब्दात नामोहरम करता येई !
मात्र त्या मूसाखेडीचंही स्वत:चं वैशिष्ठ्य होतं. एक डाक्टर, एक मिडवाईफ, एक वार्डबाय नि एकुलता एक कंपाऊंडर दोन दोन प्राथमिक केंद्रांवर आळीपाळीने हजेरी लावी. इतर सर्व वेळ डाक्टर नि मिडवाईफ निभावून नेत. औषधांची बॅग घेऊन कंपाऊंडर निघून जाई म्हणून ‘नाईलाजास्तव’ डाक्टर मनांत येतील ती औषधें लिहून देई ! एकूणच सर्व सावळागोंधळ होता त्या काळी ! अशा ठिकाणी आमच्या गोल्ड मेडॅलिस्ट ची नेमणूक म्हणजे चेष्टेचा कहर होता की नाही ?
थांबीन म्हणतो आत्तां तरी !
रहाळकर
२४ फेब्रुवारी २०२३
