Thursday, January 09, 2025
माझे सहाध्यायी !
माझे सहाध्यायी !
माझ्या प्राथमिक शाळेपासून मेडिकल पर्यंतचे सर्व सहाध्यायी, नव्हे बहुतांश जणांची संख्या आठवतां आठवतां चक्क शंभराचा आकडा पार करून जाईल. नुसती नांवेच नव्हे तर प्रत्येकाची चेहरेपट्टी आणि लकबी सुध्दा नजरेपुढून झरझर जात असताना घडाळ्याचे काटे जणू थबकले होते. मग जाणवले की आज आठवलेली नांवे कदाचित उद्या विसरली जातील. सबब केवळ माझ्यासाठी तीं टिपून ठेवावी असे वाटले - तेवढाच विरंगुळा म्हणून !
इंदौरच्या सहा नंबरच्या शाळेत अर्थात वागळ्यांच्या शाळेत मी पहिलीत दाखल झालो आणि रविंद्र नाईक या आडदांड मुलाने माझी विकेट उडवली कारण त्यावेळी माझ्या दोन्ही कानांत चक्क ‘डूल’ लोंबकळत होते, डोक्यावर टोपी होती, गळ्यात दप्तर नि हातीं पोळीचा लाडू असलेला डबा होता, ज्यावर त्याने झडप घालून तो मटकावला होता. एकूण सुरूवातच मुळी ‘रॅगिंग’ने झाली होती ! ( मात्र तसा प्रसंग पुन्हा कधीच आला नाही कारण वडिलांनी शिक्षकाला वेळीच सज्जड दम दिला होता. खरंतर त्या निमित्ताने वडिलांनी दररोज तालीम किंवा आखाड्यात जाणे अनिवार्य करून टाकले नि घरी देखील सूर्यनमस्कार सक्तीचे केले होते ! )
मला एकही मैत्रीण नव्हती. बहिणींच्या मैत्रिणींशी देखील बोलायला मला कधी जमलेच नाही कारण मलाच विलक्षण लाज वाटायची त्यांच्या समोर असताना. साहाजिकच त्याही माझ्याकडे सहज दुर्लक्ष करीत. मित्र असे केवळ बोटावर मोजण्याइतपत विरळा. तथापि शाळाकॉलेजात साहाजिकच शेंकडोंनी सहाध्यायी होते. मी सर्वांशी अदबीने वागत असे म्हणून कदाचित तेही मला सलगीने वागवीत.
यशवंत खिरवडकर हा विलक्षण बुध्दिमान मुलगा नेहमीच पहिला येई दर परिक्षेत आणि त्याचे पाटीवर लिहिलेले अक्षर अक्षरश: मोत्यासारखे सुंदर होते. खूप अबोल होता तो आणि नंतर माझा जीवश्चकंठश्च झालेल्या प्रमोद ऊर्फ पम्याचा मोठा भाऊ. पम्याने दोनदां डबल् प्रमोशन घेतल्याने तो माझ्याबरोबर मेडिकलचा सहाध्यायी झाला. पहिलीनंतर यशवंत कुठे होता ते मात्र माहीत नाही. असो.
सुधीर दामले शाळेतला विलक्षण चुणचुणीत, हुषार नि चतुर मुलगा. पाहतापाहतां तो अशा काही खोड्या करून मोकळा होई की मास्तरांनी हातांवर मारलेल्या झणझणित पट्ट्या काखेत हात कोंबून चुकलो चुकलो म्हणण्याशिवाय त्याला पर्याय नसे. गीद आणि वैद्य या बंडखोर जोडगोळीला बहुतेक वेळा दाराबाहेर उभे राहण्याची शिक्षा भोगावी लागत असे, कधीकधी दिवसभर !
दुपारच्या सुटींत बंदीसाखळी हा खेळ खूप गलका करीत खेळायचो आम्ही नि त्यांत सुरेश नि रमेश खांडेकर हे चुलत भाऊ खूप चपळाई दाखवीत.
दर तासाला शाळेची घंटा बडवायचे काम चंदु जोश्याकडे असे आणि तोही वर्ग खराखुरा रंगात आलेला असताना निष्ठुरपणे घंटा बडवायला मास्तरांसमोरून दिमाखात बाहेर जाई. मात्र चौधरी मास्तर एखादी सुंदर कविता साभिनय शिकवून रंगतदार करत असताना तोही कधीमधी गुंगून जाई नि चक्क दहा दहा मिनिटें उशीर होई घंटा वाजवायला. कधीतरी शेजारच्या वर्गातला किचकट कंटाळवाणा तास लवकर संपवण्यासाठी जोश्या चिंच-आंवळ्यांची चिरिमिरी लाटत असे !
अशोक काळे, बंडू अभ्यंकर, विद्याधर बाकरे वगैरे मुलें जात्याच अतिशय बुध्दिवंत, सोज्वळ आणि उत्तम खानदानी वागणूक असलेली तर काकीर्डे, शहाणे, केळकर, अजित भोंडवे नि शिवाजी मोहिते उत्कृष्ठ क्रीडापटु होते. अजित पुढे भारतीय सैन्यात फुल कर्नल झाल्याचे कळले नि माझी छाती फुगून आली होती. पुढे नरेंद्र मेनन आणि भगवानदास या जोडीने मध्यभारत आणि अखंड भारतातही क्रिकेटमधे छान लौकिक मिळवला. नरेन्द्र आणि नंतर त्याचा मुलगाही एक यशस्वी टेस्ट अंपायर म्हणून चमकला.
जे. एम्. शर्मा हा वेटर्नरीतला माझा सहाध्यायी उत्तम बास्केटबॉल खेळाडू, ज्याचे नावावर मध्यप्रदेशात आजही जगत् विख्यात बास्केटबॉल ॲकॅडमी कार्यरत आहे. व्हेटर्नरीतलाच शहाजी भोसले माझा सहाध्यायी होता, उंचापुरा धिप्पाड देखणा नि विलक्षण खानदानी. शिवपुरीला असताना वडील डेप्यूटी कलेक्टर तर शहाजीचे वडील श्री भोसले फ़ॉरेस्ट ऑफ़िसर होते. अतिशय दिलदार आणि बेधडक होते त्याचे व्यक्तिमत्व.
तथापि मोजकेच का असेनात, मेडिकलला असताना काही निवडक मित्र मात्र मला खूप जिवलग झाले. पमू खिरवडकर, प्रफुल्ल देसाई, उल्हास पुराणिक, विजू माटे, लक्ष्मण पारोळकर, श्रीनिवास तपस्वी, दास मोटवानी, नौशाद अली, जनू खांडेकर, प्रकाश जैन नि प्रकाश बजाज तसेच गोव्याचा प्रकाश कुराडे नि काल्या वर्मा ( हाय बजरंग फेम ! ) वगैरे खरोखर अंतरंग मित्र ठरले. या प्रत्येकाविषयीं खंडीभर लिहिता येईल पण ते तूर्तास करणार नाही कारण काहीच नाही !
रहाळकर
९ जानेवारी २०२५.
