Sunday, June 22, 2025
दर्शन !
दर्शन !
खूप वर्षांपूर्वी वाचलेल्या एका अनामिक कवीच्या काही पंक्ती आठवल्या आणि त्यातील ‘मी कधीच नाही म्हटले मज दे दर्शन’ ही ओळ काही केल्या पिच्छा सोडायला राजी नाही आज. म्हणून म्हटलं आज ‘दर्शन’ वरच बोलू काही बाही.
आपण मुळात देऊळात काय म्हणून जात असतो हो ? देवाला पाहायला की त्याचे दर्शन घ्यायला ? आपण जरी म्हटले की दर्शन घ्यायला तरी खरं तर ते त्या मूर्तीला डोळ्यांत साठवून घेण्यासाठी अनिमिष नेत्रांनी ‘पाहात’ असतो आपण. मात्र ‘दर्शन’ घडते आपण डोळे मिटून घेतल्यावर. म्हणजेच उघड्या डोळ्यांनी घडते ते ‘पाहणे’ नि बंद डोळ्यांनी होते ते ‘दर्शन’ आणि असे दर्शन आपण केव्हाही, कुठेही घेऊ शकतो, नव्हे घेतो.
दर्शन या शब्दाचा हिंदीत तत्वज्ञान असा अर्थ आहे आणि आपल्याला देखील ती षट् दर्शने या स्वरूपात ओळखीची आहेत. तत्वज्ञानाला अम्मळ बाजूला ठेऊन निव्वळ दर्शनाचा विचार करूंया.
एखाद्या थोर विभूतीचे दर्शन घेण्यासाठी कित्येक जिज्ञासूंना मी तासनतास वाट पाहतांना पाहिले आहे. अगदी पहिली आठवण आहे पंडित नेहरूंचे इंदौर आगमनाच्या वेळची. माझा अंतरंग मित्र आणि मी एयरोड्रोम रोडवर चक्क दोन तास सायकलींच्या दांड्यावर पाय विसावत, ताटकळत उभे असलेले मला स्पष्टपणे आठवतेय्. मात्र त्याला ‘दर्शन’ म्हणणार नाही मी.
नंतर नंतर परिक्षेच्या ‘वायव्हा-व्होसी’ साठी खूपसे नर्व्हस् होत आपले नाव कधी पुकारले जाईल या विवंचनेत घालवलेले क्षण. ती प्रतिक्षाही जीवघेणी असे.
मात्र स्वामींच्या ‘फोल्ड’मधे आल्यावर ते दर्शन देण्यासाठी बाहेर येण्याची उत्कंठा कित्येक वर्षें मनापासून जोपासली आहे आम्ही सर्वांनी. अगदी ते पुन्हा दिसेनासे होईपर्यंत माना उंचावत किती किती सांठवून घेत असूं तें रूप आम्ही !
तथापि माझे एक ज्येष्ठ स्नेही नेहमी आग्रह धरीत या ‘पाहण्यावर’. ते म्हणत की ब्रदर, यू मस्ट अलौ दॅट व्हिजन टु सेटल् डाऊन डीप इन्टु युवर कानशन्स ! ( तू पाहात असलेले रूप तुझ्या अंतरंगांत खोलवर मुरूं देत, जपून ठेव त्या रूपड्याला आपल्या हृदयांत आणि मग पहा दरवेळी एक नवीन चमत्कार तूं अनुभवशील. तो दयाळू परमात्मा हांक न देताही प्रत्यक्ष उभा ठाकेल तुझ्यासमोर ! ! )
मला वाटतं ‘पाहणें नि ‘दर्शन’ यांतील फरक हाच असावा.
रहाळकर
मु. पो. लंडन
२२ जून २०२५.
