Friday, October 22, 2021
श्री विष्णुसहस्रनाम श्लोक एकोणचाळीस व चाळीस
सर्वलक्षणलक्षणौ लक्ष्मीवान् समितिंजय : ॥३९॥”
‘अतुल: म्हणजे ज्याशी कुणाशी तुलना करता येत नाही असा. समर्थ रामदासांना प्रभु श्रीराम हे महाधीर, पुण्यप्रतापी, गंभीर नि अतुलनीय वाटत. ‘शरभो’ म्हणजे मानवी शरीरात आत्मरूपाने वास करीत त्याला चैतन्यरूप ठेवणारा. केवळ मानवी शरीरच नव्हे तर अखिल चराचराला चैतन्यप्रकाश देणारा हा अतिविशाल, भीमकाय, सर्वव्यापक असा श्रीमहाविष्णु आहे.
विश्वनिर्मितीचा अव्याहत यज्ञ चालवणारा तो ‘समयज्ञो’ आहे , जो सर्व चराचरावर समभावाने प्रेम करतो, त्यांचे कल्याण करतो.
मनुष्यप्राण्यांच्या सर्व कर्मांचा हविर्द्रव्य म्हणून स्वीकार करणारा हा ईश्वर ‘हविर्हरि:’ आहे. भगवंताची सर्वच लक्षणें शुभंकर असल्याने तो ‘सर्वलक्षणलक्षणौ’ होय.
असे पहा, आपण एखादी वास्तू, वाहन, इतकेच नव्हे तर गाय, कुत्रा वगैरे त्यांची शुभ लक्षणे पाहूनच खरेदी करतो ना, तसा हा परमेश्वर सर्व शुभ लक्षणांनी परिपूर्ण असतो.
‘समिती’ या शब्दाचा अर्थ कुणीतरी युध्द असा सांगितला होता. सबब ‘समितिंजय:’ म्हणजे प्रत्येक युध्दांत केवळ जयच मिळवणारा असे म्हणायला हरकत नसावी !
४०). “ओम् विक्षरो रोहितो मार्गो हेतुर्दामोदर: सह: ।
महीधरो महाभागो वेगवान अमिताशन: ॥४०॥”
अविनाशी असा श्रीमहाविष्णु ‘विक्षरो’ म्हणजे क्षररहित, कधीही न झिजणारा न तुटणारा केवळ चैतन्यस्वरूप आहे. तो पेटत्या अग्नीप्रमाणे तांबूस वर्णाचा, तप्त लोखंडासारखा (रोहितो-लोहितो) असा आहे. जीवमात्रांना परमानंद प्राप्तीच्या मार्गावर अग्रेसर करणारा हा ‘मार्गो’ आहे, तर अविरत विश्वनिर्मिती, स्थिती नि लय करणे हाच त्याचे खेळाचा मूळ ‘हेतु’ आहे !
‘दामोदर:’ चा अर्थ तिन्ही लोक आपल्या उदरात सामावून घेणारा असे म्हणता येईल ! (मला ‘लंबोदर’चा अर्थ माहीत आहे, कारण माझे तें टोपणनांव आहे ! ! ‘) क्षमस्व.
‘सह:’ म्हणजे अति-सहनशील - तुमच्यासारखा !
क्रमश
