Monday, October 18, 2021
श्री विष्णुसहस्रनाम श्लोक बावीस
२२). “ओम् अमृत्यु: सर्वदृक् सिंह: संधाता संधिमान् स्थिर: ।
अजो दुर्मर्षण: शास्ता विश्रुतात्मा सुरारिहा. ॥२२॥”
ज्याचा कधीच मृत्यू होत नाही असा हा ‘अमृत्यु:’ आहे. वास्तविक तो विश्वनिर्मिती बरोबरच प्रलयकाळीं संपूर्ण विश्वाचा संहार करून त्याला सूक्ष्मरूपांत आपल्यात सामावून घेतो आणि कालांतराने (शून्यावकाशाने) पुन्हा नवीन विश्वाचे सृजन करतो, अशी लागोपाठ आवर्तनें करूनही तो स्वत: अमर्त्य राहतो !
सर्व विश्वाचे व्यवहार तो सूक्ष्मरूपांत राहून पाहात असतो आपल्या दिव्यदृष्टीने. याला ‘सर्वदृकसिंह:’ असे म्हणण्याचे कारण कदाचित सिंह जसा आपल्या सावजाचे शिकारीपूर्वी दुरून निरीक्षण करतो तसे असावे. किंवा सिंहाची नजर जशी तीक्ष्ण असते तसे हे नाम असावे अशी माझी अल्प धारणा आहे. मराठी साहित्यात आणि विशेष करून लोकमान्य टिळकांचे लिखाणांत ‘सिंहावलोकन’ असा शब्द बरेच वेळी वापरला गेला आहे. असो.
‘संधाता’ चा अर्थ या ठिकाणी कर्मफल-प्रदायक असा करायला हरकत नाही. किंवा, मानव वारंवार प्रमाद करत असूनही त्याला वारंवार संधी देणारा असेही म्हणूया !
तो शाश्वत असल्याने कायम ‘स्थिर:’ असतो.
तो अजन्मा असल्याने ‘अजो’ होय हे आपण मागे पाहिले आहेच आणि दुष्ट प्रवृत्तींना सहन न करणारा तो ‘दुर्मर्षण’ आहे. दुष्टांना शासन करणारा तो ‘शास्ता’ आहे, तर विश्वाचा शासकही आहे !
‘विश्रुतात्मा’चा अर्थ ज्याचे निव्वळ स्मरण केल्याने सुख शांती समाधान मिळते असा दिव्यात्मा श्रीमहाविष्णु होय !
आणि ‘सुरारिहा’ म्हणजे दुष्ट दानवांचे निर्दालन करणारा .
क्रमश:
