Friday, October 15, 2021
श्रीविष्णुसहस्रनाम श्लोक सोळावा
१६). “ओम् भ्राजिष्णुर्भोजनं भोक्ता सहिष्णुर्जगदादिज: ।
अनघो विजयो जेता विश्वयोनि: पुनर्वसु: ॥१६॥”
‘भ्राजिष्णु’ या शब्दाचे निरूपण असे की स्वयंभू ओंकार श्रीमहाविष्णु अखिल ब्रह्मांड आपल्या चैतन्य शक्तीने अर्थात आदिमायेच्या साहाय्याने निर्माण करतात. ते एकरस नि चैतन्यप्रकाश-स्वरूप आहे (बरेच कठीण शब्द वापरले, क्षमस्व . खरेतर माझ्या संग्रहांतील काही टिपणांवरून हे लिहिण्याचे धार्ष्ट्य केले - पुढेही करत राहणार आहे, त्याबद्दलही आधीच क्षमा मागून ठेवतो ! ) असो.
या ब्रह्मांडाचाही याच मायेच्या साहाय्याने आस्वाद म्हणजे भोजन करतो म्हणून भोक्ता ! जरा जास्तच सोप्पं झालंय काय ? पण आपण नाही का भोजनापूर्वीं ‘हरिर् दाता, हरिर् भोक्ता, हरिर् अन्नम् प्रजापति:’ अशी प्रार्थना करीत ? ) तेही असो !
भगवन्त स्वत:च अतिशय दयाळू, सहनशील आहे असे म्हटले जाते, म्हणून ‘सहिष्णु:’ आहे, तर अखिल विश्व त्या ओंकाररूप आदिबीजांतून निर्माण झाले म्हणून ‘जगदादिज:’ असे म्हटले.
‘अनघो’ म्हणजे निष्पाप, शुध्द असून सदासर्वदा कायम ‘विजयी’ असतो म्हणून ‘जेता’, तर विश्वउत्पत्तीचे स्थान म्हणून ‘विश्वयोनि:’ होय.
वारंवार निरनिराळ्या स्वरूपांत पुन्हा पुन्हा जन्म घेउन त्यांत निवास करणारा हा ‘पुनर्वसु:’ असे म्हणता येईल काय ?अथवा, विश्वनिर्मिती बरोबरच तिचा प्रलयकाळी संहार करीत पुन:पुन्हा निर्मिती करणारा म्हणूनही ‘पुनर्वसु:’ म्हणता येईल.
(आजचे रटाळ निरूपण सहन करून घ्यावे ही विनंती ! )
रहाळकर
